Događaj Gadir Hum (ar. غدير خم) smatra se jednim od najvažnijih i najznačajnijih trenutaka u historiji islama. Ovaj događaj se odigrao 18. zul-hidždžeta, 10. godine po Hidžri (632. godine po Isau), kada se Allahov Poslanik Muhammed, s.a.v.a., vraćao iz svog posljednjeg hadža poznatog kao „Hadž obznane“.

Na mjestu koje se zove Gadir Hum, smještenom između Meke i Medine, Poslanik je, po Božijoj naredbi, zaustavio karavan hiljada hodočasnika kako bi im prenio važnu poruku. Tom prilikom je uzeo za ruku  imama Aliju ibn Ebi Taliba, i pred okupljenim muslimanima izrekao čuvene riječi:

„Men kuntu mevlāhu fe hāzā Alijjun mevlāh.“

„Kome sam ja bio vođa (mevla), ovaj Alija je njegov vođa.“

Ova rečenica, koju prenose brojni islamski historičari i prenosioci hadisa, tumači se kao izričito imenovanje imama Alije za nasljednika i vođu muslimana nakon Poslanikove smrti. Također, prema brojnim predajama, neposredno prije toga objavljen je kur’anski ajet:

„O Poslaniče! Prenesi ono što ti se objavljuje od Gospodara tvoga. Ako to ne učiniš, kao da nisi ni prenio poslanicu Njegovu. Allah će te sačuvati od ljudi.“

(Kur’an, El-Maide, 67)

Nakon što je Poslanik izrekao ovu poruku, mnogi ashabi su čestitali imamu Aliji, među njima i Omer ibn Hattab koji je rekao:

„Čestitamo ti, o sine Ebu Taliba! Postao si moj vođa i vođa svakog muslimana i muslimanke.“

Značaj u islamskoj tradiciji

Za šiitske muslimane, Gadir Hum je jasan dokaz da je vođstvo (imamat) Božanski određen i da je Alija bio izričito imenovan od strane Poslanika. Ovaj događaj je osnova šijitskog učenja o nasljedstvu i imamatu.

S druge strane, sunitski muslimani također priznaju da se događaj desio, ali ga tumače više kao izražavanje poštovanja i vrijednosti Alije, a ne nužno kao političko imenovanje nasljednika.

Obilježavanje

Muslimani šiitske tradicije obilježavaju dan Gadir Hum kao praznik – poznat kao „Eid al-Ghadir“, koji se slavi s posebnim molitvama, okupljanjima i podsjećanjem na značaj jedinstva i vođstva u islamu

 Hadis o Gadir Humu – posebno rečenica “Men kuntu mevlāhu fe hāzā Alijjun mevlāh” (“Kome sam ja bio vođa, Alija je njegov vođa”) – zabilježen je u mnogim sunitskim izvorima i smatra se vjerodostojnim (sahih ili hasen) kod velikog broja sunitskih muhaddisa (prenosioca hadisa).

Evo najpoznatijih sunitskih izvora koji bilježe ovaj hadis:

 1. Musned Ahmed ibn Hanbel

Jedan od najvažnijih izvora hadisa u sunitskoj tradiciji.

Ahmed ibn Hanbel prenosi hadis o Gadir Humu više puta u svom djelu, s različitim lancima prenosilaca (isnadima).

Npr. u Musned, dio 4, str. 281 i 370, hadis se prenosi od Bara’ ibn Aziba i Zayd ibn Arqam.

 2. Sahih Tirmizi

Imam Tirmizi je zabilježio ovaj hadis i ocijenio ga “hasen – dobar”.

Navedeno u njegovom Sunan Tirmizi, hadis br. 3713:

„Kome sam ja bio mevlā (zaštitnik, vođa), Alija je njegov mevlā.“

3. Nesa’i – Sunen el-Kubra

Imam Nesa’i, jedan od šestorice imama hadisa (kutub al-sitta), u svom djelu “El-Hasa’is” (posebna knjiga o vrlinama imama Alije) navodi hadis Gadir Huma više puta.

Ovaj hadis je kod njega među centralnim dokazima o statusu Alije.

4. Hakim Nejsaburi – El-Mustedrek ‘ala Sahihayn

Hakim bilježi ovaj hadis i kaže da je vjerodostojan (sahih) po uvjetima Buharije i Muslima, iako ga oni nisu zabilježili u svojim sahihima.

Pogledaj: El-Mustedrek, tom 3, str. 110.

5. Ibn Hibban – Sahih Ibn Hibban

Navodi ovaj hadis sa pouzdanim lancem prenosilaca (sahih sened).

Ovaj izvor potvrđuje značaj hadisa i među tradicionalnim učenjacima.

6. Taberani – El-Mu’džem el-Kebir

Veliki kompilator hadisa, El-Taberani, navodi hadis u svom djelu sa više lanaca prenosilaca.

7. Ibn Asakir – Tarih Dimešk

Ibn Asakir, veliki historičar iz Damaska, detaljno bilježi ovaj hadis u svojoj enciklopediji o historiji grada Damaska i životima poznatih ličnosti.

 Dodatno:

Hadis je također potvrđen kod učenjaka kao što su:

Ibn Mace (u Sunenu),

Al-Zahabi, koji u mnogim djelima potvrđuje ispravnost prenošenja ovog hadisa,

Ibn Hajar Askalani u „El-Isaba“ i „Feth al-Bari“ ga također spominje.

Zaključak:

Hadis „Kome sam ja bio vođa, Alija je njegov vođa“ jeste potvrđen u najpoznatijim sunitskim zbirkama hadisa i ocijenjen kao vjerodostojan ili dobar. Iako se tumačenja značenja hadisa razlikuju između šiija i sunita, autentičnost same izjave Poslanika Muhammeda (s.a.v.s.) nije osporavana od strane većine sunitskih učenjaka.

 U nastavku slijedi pregled komentara hadisa Gadir Hum iz perspektive sunitskih i šijitskih učenjaka – s fokusom na značenje ključne rečenice:

“Men kuntu mevlāhu fe hāzā Alijjun mevlāh”

(“Kome sam ja bio mevlā, Alija je njegov mevlā.”)

 SUNITSKA TUMAČENJA HADISA GADIR HUM

Sunitski učenjaci priznaju vjerodostojnost hadisa, ali ga različito tumače od šijitske interpretacije. Njihova objašnjenja mogu se podijeliti u nekoliko ključnih pristupa:

 1. Mevlā = prijatelj, pomoćnik, voljeni

Imam Šafi‘i, Ibn Tejmijje, Ibn Hadžer Askalani i Nevevi tumače riječ mevlā kao “onaj koji je dostojan ljubavi, pomoći i poštovanja”.

Po njima, Poslanik je htio uzdići status imama Alije uslijed konflikata koji su postojali u vojsci nakon bitke, te podsjetiti muslimane da ga vole i poštuju.

2. Kontekst događaja: riješavanje nesuglasica

Neki učenjaci, poput Ibn Tejmijje, tvrde da je hadis izrečen kao odgovor na žalbe protiv Alije koje su iznijeli neki ashabi tokom pohoda u Jemen. Poslanik ga je time branio i pokazao njegovu vrijednost.

3. Ne ukazuje na političko nasljedstvo

Glavni sunitski stav jeste da hadis ne ukazuje na imamat ili nasljedstvo.

Alusi u svom tefsiru “Ruh al-Ma‘ani” jasno kaže da hadis “ne dokazuje imamat ni halifat”.

 ŠIJITSKA TUMAČENJA HADISA GADIR HUM

Za šijitske učenjake, ovaj hadis je glavni dokaz za božansko imenovanje imama Alije kao nasljednika Poslanika. Komentari su duboko teološki i usmjereni ka doktrini imamata.

1. Mevlā = vođa, autoritet

Prema šijitima, mevlā u ovom kontekstu znači “vođa, onaj koji ima pravo naredbe i poslušnosti”.

Ova riječ se koristi i u Kur’anu za Allaha kao “mevlākum – vaš Gospodar, Zaštitnik”.

Dakle, šijiti vjeruju da Poslanik nije govorio o ljubavi prema Aliji, već o njegovom legitimnom vođstvu nad muslimanima.

2. Božanska naredba

 (npr. El-Mizan od Allame Tabatabaija) povezuju hadis s ajetom el-Maide 67:

“O Poslaniče, prenesi ono što ti je objavljeno…”

– što, prema šijitima, jasno ukazuje da se radi o presudnom pitanju vjerovanja, tj. imenovanju imama.

3. Čestitke ashaba = političko priznanje

Šijitski učenjaci (poput Šejha Mufida i Allame Hille) ističu da su ashabi poput Omera i Ebu Bekra čestitali Aliji riječima:

“Bravo, o sine Ebu Taliba! Postao si mevlā svakog vjernika i vjernice.”

– što se tumači kao jasan dokaz javnog priznanja vođstva.

M.T.